საზღვარგარეთის ქვეყნების კონსტიტუციური სამართალი p.1

ა.შ.შ.
1. აშ.შ. კონსტიტუციის მიღება, სტრუქტურა და შესწორების შეტანის წესი

კონსტიტუციური ისტორიის სათავედ უნდა მივიჩნიოთ 1774 წელი, როდესაც ბრიტანეთის ყოფილმა კოლონიამ გამოაცხადა ინტერკონტინენტური კონგრესის შექმნა. ორი წლის შემდეგ 1776 წლის 6 ივლისს, ფილადელფიაში გამოცხადებულ იქნა ამერიკის შეერთებული შტატების დამოუკიდებლობა, სადამფუძნებლო დოკუმენტს წარმოადგენს “Bill of independence” or “declaration of independence”. დეკლარაცია დაწერილ იქნა თომას ჯეფერსონის მიერ, ხოლო ხელმოწერილ იქნა 11 შტატის მიერ. თავდაპირველად შტატებს შორის არსებოდა აზრთა სხვადასხვაობა თუ რომელ პოლიტიკურ სისტემას აირჩევდენენ მმართველობის ფორმად. მხოლოდ 2 შტატს სურდა დიდი ბრიტანეთის მოდელი. 1777 წელს 13-ვე შტატმა ხელი მოაწერა კონფედერაციის მუხლებს, რომელიც ძლაში შევიდა 1781 წლიდან.
კონსტიტუციის ტექსტზე მუშაობდა სამი კომისია: ტერიტორიული, სახელმწიფო სტრუქტურების შესახებ და მარედაქტირებელი კომისია.
ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუცია წარმოადგენს ამერიკის უზენაეს კანონს. იგი წარმოადგენს პირველად სახელმძღვანელოს მმართველობის პრინციპებში, როგორც ფედერალური მთვარობისათვის ასევე შტატის დონეზე.
კონსტიტუცია სისტემური თვალსაზრისით გამოყოფს ხელისუფლების სამ შტოს, ესენია: საკანონმდებლო _ ბიკამერალური კონგრესი, აღმასრულებელი ხელისუფლება _ პრეზიდენტი და სასამართლო ხელისუფლება უზენაესი სასამართლო. კონსტიტუცია სკურპულოზურად განსაზღვრავს თუ სად გადის ზღვარი ხელისუფლების შტოთათვის მინიჭებულ უფელებამოსილებებს შორის. ის წარმოადგენს პირველ და ყველაზე მოკლე კონსტიტუციას თანამედროვე კონსტიტუციური სამართლის ისტორიაში.
ა.შ.შ-ს კონსტიტუციის ტექსტი მიღებულია 1787 წლის 17 სექტემბერს, კონვენტის მიერ, რომელიც შეკრებილი იყო ფილადელიფიაში, პენსილვანიის შტატში. შემდეგ კი რატიფიცირებულ იქნა შტატების მიერ, “in the name of people” ანუ ხალხის სახელით. კონსტიტუციაში შეტანილია 27 შესწორება მათ შორის, კი პირველი შესწორება ცნობილია, როგორც “Bill of Rights” ანუ უფლებათა ბილი.
კონფედერაციის და ურღვევი კავშირის მუხლები ფაქტიურად წარმოადგენდა ა.შ.შ-ს პირველ კონსტიტუციას. შემდგომში კონსტიტუციამ შეცვალა სწორედ ეს კონფედერაციის მუხლები, კონსტიტუციის პირველადი რატიფიცირება მოახდინა 9 შტატმა.
ამერიკის კონსტიტუციის პირველადი ხელნაწერი ვარიანტი, რომელიც შესრულებულია იაკობ შალუსის მიერ ინახება ა.შ.შ-ს ცენტრალურ არქივში.

I. პროექტის შექმნის ისტორია და რატიფიკაციის მოთხოვნები
1786 წლის სექტემბერში 5 შტატის წამომადგენლები შეიკრიბნენ ანაპოლისის კონვენტზე, რათა ემსჯელათ კონფედერაციის მუხლების გადასინჯვასა და ფედერალური მთავრობის სტრუქტურის სრულყოფისათვის, სადაც მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება მოეწვიათ შტატების წარმომადგნელები ფილადელფიაში (ცნობილია აგრეთვე, როგორც ვირჯინიის გეგმა ). დებატების შემდეგ კონგრესის მიერ მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება კონფედერაციის მუხლების გადასინჯვის შესახებ შეკრებილიყვნენ 1787 წლის 21 თებერვალს. 12 შტატიდან მხოლოდ ერთი როდაილენდი აღმოჩნდა ამ გადაწყვეტილების მოწინააღმდეგე, საბოლოოდ დადგენილ იქნა გაეგზავნათ დელეგატები კონფედერაციის მუხლების გადასასინჯ კონვენტზე. მაისიდან ივნისის შუა რიცხვებამდე გაუთავებელმა დებატებმა აჩვენა, რომ კონფედერაციის მუხლების გადასინჯვას აზრი არ ჰქონდა, შესაბამისად შეთანხმდნენ მიეღოთ ახალი დოკუმენტი, რომლის ძალაში შესასვლელად საკმარისი იქნებოდა 13-დან 9 შტატის მიერ ამ დოკუმენტის რატიფიცირება.

II. ფილადელფიის კონვენტის მუშაობა
შეკრების იურიდული საფუძველი: ვირჯინიის გეგმა, რომელიც წარმოადგენდა არაოფიციალურ დოკუმენტს კონვენტისა, რომლის ინიციატორიც გახლდათ ჯეიმს მედისონი.
კონვენტზე მსჯელობისას გამოიკვეთა, რომ შემდეგი საკითხები უმეტესობა შტატებისთვის საერთო იყო:
• ძლიერი ბიკამერალური პარლამენტი;
• სასამართლო ხელისუფლება და მისი განხორციელების გარანტიები;
• აღმასრულებელი ხელისუფლების არჩევა პარლამეტის მიერ
• პარლამენტის უფლება ვეტო დაედო შტატის ნებისმიერ კანონზე.

ალტერნატიული ვარიანტი პარლამენტის დაკომპლექტებისა შემოთავაზებულ იქნა და ცნობილია, როგორც ნიუ-ჯერსის გეგმა, რომლითაც შტატებს ენიჭებოდათ თანაბრი “წონა” პარლამენტის დასაკომპლექტებლად, ამ გეგმას მხარს უჭერდნენ პატარა შტატები. წინააღმდეგობათა გადასალახად შემუშავებულ იქნა ეგ.წ. The Great Compromise, რომელიც გულისხმობდა შემდეგს: კონგრესი წარმოადგენდა ხალხს, სენატი შტატებს, პრეზიდენტი კი აირჩეოდა წარმომადგენელების მიერ წარმომადგენელთა კონვენტზე.
კონვენტზე ვერ იქნა შეთანხმება მიღწეული მონებთან დაკავშირებით, უფრო მეტიც აღნიშნულ საკითხზე დავის გაგრძელბა კონვენტს ჩაშლით ემუქრებოდა, შესაბამისად კონსტიტუციაში ჩაიწერა 4 პირობა, რომელთაგან უმთავრესი იყო ის, რომ 20 წლის განმავლობაში მოხდებოდა მონობის ფაქტის კონკლუდენტური აღიარება და გამოცხადაა მორატორიუმი ამ საკითხის განხილვაზე.
III. კონსტიტუციის სტრუქტურა
პრეამბულა
როგორც მას ამერიკაში უწოდებენ “მიზანთა განცხადება”. პრეამბულა არ ანიჭებს ფედერალურ მთვარობას რაიმე განსაკუთრებულ უფლებამოსილებას, თუმცა არც ზღუდავს ასეთის დაშვების შესაძლებლობას მიზნების ფარგლებში. პრეამბულა, თუკი მას ასე ვუწოდებთ, აცხადებს რომ ფედერალურ ხელისუფლებას არ გააჩნია მასში გამოთმქული მიზნების საწინააღმდეგო პოლიტიკის გატარების უფლება. სიტყვები we people ანუ ჩვენ ხალხი, წარმოადგენს უდიდეს მონაპოვარს ამერიკელი ხალხისა, რომელიც ასახავს ხალხის უზენაეს როლს ქვეყნის ცხოვრებაში. ამ გამონათქვამთან დაკავშირებით, უფლებათა ბილის ოპონენტები ავითარებდნენ შემდეგ მოსაზრებას, რომ აღარ იყო საჭირო კიდევ უფრო დაკონკრეტება და დაშლა ამ ცნებისა, ვინაიდან სიტყვები “ჩვენ ხალხი” უკვე თავისთავდ მიუთითებდა ხალხის როლზე ქვეყნის ცხოვრებაში.
ძირითადი მიზნები:
“უფრო სრულყოფილი კავშირის შექმნა, მართლმსაჯულების დამკვიდრება, შინაგანი სიმშვიდისა და ერთიანი თავდაცვის უზრუნველყოფა, საყოველთაო კეთილდღეობა და საყოველთაო მადლის ხელშეწყობა...”

მუხლი I.
საკანონმდებლო ხელისუფლება: წარმოდგენილი მუხლის მიზანია მოწესრიგოს საკანონმდებლო ხელისუფლების სტრუქტურა და საქმიანობის წესი, აგრეთვე დეფინირება გაუკეთოს მის უფლებამოსილებებს. პარლამენტი ამერიკაში ბიკამერალურია, ანუ მოიცავს ქვედა პალატას – კონგრესის სახით და ზედა პალატას სენატის სახით.
ცენზები საკანონმდებლო ხელისუფლებისათვის: კონგრესმენი უნდა იყოს მინიმუმ 25 წლის, 7 წელი ამერიკის მოქალაქე და ბოლო სამი წელი მუდმივად უნდა ცხოვრობდეს იმ შტატში რომლის წარმომადგენლადაც მას ირჩევენ. სენატორი უნდა იყოს მინიმუმ 30 წლის, უნდა იყოს ამერიკის მოქალაქე 9 წელი და უნდა ცხოვრობდეს იმ შტატში, რომელსაც წარმოადგენს.
1-ლი მუხლის I ნაწილი, საკანონმდებლო ხელისუფლებას ანიჭებს კონგრესს, რომელიც უნდა შედგებოდეს ზედა და ქვედა პალატებისაგან.
ბიკამერალური მოწყობის ძირითადი მიზეზებია: ა) ტერიტორიული მოწყობის ფედერაციული მოდელი. ქვედა პალატა შედგება 435 კონგრესმენისგან, დაახლოებით 600,000 კაცზე ერთი კონგრესმენი მოდის. ზედა პალატის ფორმირება ხდება შტატების მიერ დადგენილი კანონმდებლობით. ყოველ შტატს ჰყავს 2 წარმომადგენელი. სულ 100 სენატორი; ბ) ნაკლებ შეცდომას უშვებს ორი პალატა; გ) ინტერესთა დივერსიფიკაცია ანუ ქვედა პალატაში ძირითადად პოლიტიკური პარტიები, ხოლო ზედა პალატაში ეგ.წ. მაჟორიატრული სისტემა. ქვედა პალატა აირჩევა 2 წლით, ზედა კი 6 წლით.
ქვედა პალატა ჰყავს სპიკერი, რომელიც არჩევისთანავე ხდება ნეიტრალური ფიგურა, მის უშუალო დისკრეციაში შედის სხდომის წარმართვა, სიტყვის მიცემა და ა.შ. ხმას აძლევს მხოლოდ ხმების გაყოფის შემთხვევაში.
ზედა პალატას ხელმძღვანელობს ვიცე-პრეზიდენტი, მაგრამ იგი რეალურად არ იღებს მონაწილეობას, აქაც ხმების გაყოფის შემთხვევაში აძლევს ხმას. სენატი ვიცე-პრეზიდენტის არ ყოფნის გამო, 1 წლით ირჩევს პრო-ტემპორე თავმჯდომარეს.
პალატები თანასწორუფლებიანია. კანონის პროექტი იხილება ორივე პალატაში. თუკი ორივე პალატა თანხმდება მაშინ კანონის პროექტი მოწონებული სახით გადადის თეთრ სახლში, სადაც მას თუ საწინააღმდეგო არ აქვს, ხელს აწერს პრეზიდენტი.
მაგრამ თუკი მოხდა და სახეზეა ორი მაქო, ანუ პალატების მიერ ერთმანეთის კანონპროექტის დაწუნებისა, მაშინ იქმნება შემთანხმებელი კომისია..
ქვედა პალატაში იქმნება 32 მუდმივი კომისია, ზედაში 17. აღსანიშნია, რომ ამერიკაში ფრაქციის ინსტიტუტი არ არსებობს.
აქვეა გამოსაყოფი ლობისტთა ჯგუფები, რომლებიც ითვლებიან დამკვიდრებული შეხედულების მიხედვით პარლამენტის სტრუქტურულ ნაწილებად. მაგ: სომხური ლობო, ებრაული ლობი და ა.შ.

მუხლი II.
აღმასრულებელი ხელისუფლება. აღწერს აღმსარულებელი ხელისუფლებას. აყალიბებს მის ძირითად სამოქმედო პრინციპებს. ვინაიდან ამერიკის შეერთებული შატატების პრეზიდენტი არსად არაა მოხსენიებული, როგორც სახელმწიფოს მეთაური მას ვერ ვუწოდებთ ასე, იგი მთავრობის მეთაურია, რომელიც ასრულებს სახელმწიფო მეთაურის ზოგიერთ მოვალეობას.
ცენზები: მინიმუმ 35 წლის, დაბადებით ამერიკის მოქალაქე და არა ნატურალიზებული, ბოლო 14 წელი უნდა ცხოვრობდეს ამერიკის ტერიტორიაზე. აღნიშნული მოთხოვნები ვრცელდება ვიცე-პრეზიდენტზეც, თუმცა აქ ერთი შეზღუდვა ემატება პრეზიდენტი და ვიცე-პრეზიდენტი არ შეიძლება იყვნენ თანაშტატელები.
გარდა ზემოთხენებულისა ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუცია კიდევ ერთ სპეციფიურ მომენტს ასახავს, პრეზიდენტის მიერ საკუთარი უფლებამოსილების ვერ ან არ შესრულებისას არა ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები ინიშნება, არამედ ვიცე-პრეზიდენტი იკავებს მის ადგილს და უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე ასრულებს პრეზიდენტის ყველა ფუნქციას, აღნიშნული მოწესრიგებულია 25-ე შესწორებით.
აქვე უნდა ითქვას ისიც, რომ ა.შ.შ-ს ვიცე-პრეზიდენტი ამავე დროს არის სენატის თავმჯდომარეც.
მთავარი ორგანო აღმასრულებლი ხელისუფლებისა არის სახელმწიფო სამდივნო. ცენტრალური აპარატი პრეზიდენტისა განთავსებულია თეთრ სახლში და მას ეწოდება – აღმასრულებელი სამმართველო. პრეზიდენტს არ გააჩნია საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება. იგი უგზავნის პარლამეტს “საინიციატივო ბიულეტენს.”

მუხლი III. სასამართლო ხელისუფლება.

ამერიკის სასამართლო სისტემა:
სამართლის წყაროებია:
• კონსტიტუციური სამართალი
– ა.შ.შ.-ს კონსტიტუცია
– შტატის კონსტიტუცია
• შესაძლოა ანიჭებდეს ცენტრალურ
კონსტიტუციაზე მეტ უფლებას, თუმცა არა ნაკლებს
• მაგალითად ერთსქესიანთა ქორწინება
მასაჩუსეტსში
– სასამართლო პრაქტიკა
• სტატუტური სამართალი
– კონგრესი
– შტატის კანონმდებლობა
– ადგილობრივი თვითმმართველობა
• ადმინისტრაციული სამართალი
– ფედერალური კომუნიკაციების კომისია - Fედერალ ჩომმუნიცატიონს ჩომმისსიონ
სისხლის და სამოქალაქო სამართალი
• სისხლის სამართალი = ქმედებები საზოგადოების წინააღმდეგ
• სამოქალაქო = ბრალი ფიზიკური პირებისადმი მიმართულ ქმედებებებში
სამოქალაქო სამართლის მოქმედების სფერო
• ხელშეკრულებები
• ზიანი

უზენაესი სასამართლო
• უკანასკნელი სიტყვა ამერიკის კონსტიტუციურ კონტროლზე
• იღებს საქმეებს წარმოებაში წრიტ ოფ ცერტიორარი — მნიშვნელობის მიხედვით
• მხოლოდ 4 მოსამართლის ხმაა საჭირო ცხრიდან გადაწყვეტილების მისაღებად
• უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე ამავდროულად არის ფედერალური სასამართლო სისტემის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი

სასამართლოს იურისდიქციის სახეები
• გეოგრაფიული
• საგნობრივი განსჯადობა

აპელაცია
• “განსჯადი დავები”
– სასამართლო იღებს გადაწყვეტილებას მსგავსი დავების მიხედვით
– გამონაკლისი: მასაჩუსეტსის უზენაეს სასამართლოს აქვს მრჩეველთა მოსაზრების გაზიარების უფლება
• სააპელაციო სასამართლო ვერ განიხილავს ხელახლა ერთიდაიგივე დავას შემდეგ შემთხვევებზე:
– იყო თუ არა სამართალი სწორად გამოყენებული.
– არის თუ არა კანონი კონსტიტუციური.
– ვიწრო საქმეთა წრეზე შეუძლია აპელაციას დაუბრუნოს საქმე ქვედა ინსტანციას.
• მოსამართლეები ვალდებულნი არიან გაჰყვნენ პრეცედენტს:
– თუ მსგავს საქმეზე გადაწყვეტილება მიღებული აქვს მასზე რანგით მაღალ სასამართლოს
– შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას სხვა საოლქო სასამართლოს გადაწყვეტილებაც
– შტატები ვალდებულნი არიან მიჰყვნენ ერთმანეთის გადაწყვეტილებებს

პრეზიდენტის არჩევის წესი
მნიშვნელოვანი ფაქტები და გარემოებები:
საპრეზიდენტო არჩევნები აშშ-ში ტარდება ნოემბრის პირველი ორშაბათის შემდეგ სამშაბათს. მაგ: სამშაბათი, 4 ნოემბერი 2008. ტარდება ყოველ 4 წელიწადში ერთხელ, ტარდება 1792 წლიდან. ამერიკის პრეზიდენტის და ვიცეპრეზიდენტის არჩევნები არაპირდაპირია; ეს ნიშნავს, რომ ჯერ ამომრჩევლები ხმას აძლევენ წარმომადგენლებს; შემდეგ წარმომადგენლები ხმას აძლევენ პრეზიდენტს და ვიცეპრეზიდენტს;
წარმომადგენლები არიან წარმომადგენელთა კოლეგიის წევრები;
წარმომადგენელთა კოლეგიაში შედის 538 დელეგატი, ყველა შტატს ჰყავს განსხვავებული რიცხვი დელეგატებისა.




დემოკრატები V. რესპუბლიკელები
დემოკრატები:
• უდიდესი პოლიტიკური პარტია აშშ-ში
• 72 მლნ. ამომრჩევლით
• დაარსებულია თომას ჯეფერსონის მიერ, რომელმაც დაწერა დამოუკიდებლობის დეკლარაცია.
• ეს პარტია მემარცხენეა ანუ ლიბერალი.
•
რესპუბლიკელები:
• ცნობილია აგრეთვე როგორც დიდი მოხუცი პარტია
• 55 მლნ. უჭერს მხარს
• რესპუბლიკური პარტიის ისტორია იწყება აბრაამ ლინკოლნის არჩევიდან, 1860 წ.
• უკავია მემარჯვენე პოზიცია

ფორმალურად არის 3 საფეხური:
1. კანდიდატად დასახელება
2. კონვენტი
3. არჩევნები

Russia waged covert war on Georgia starting in '04

Russia waged a covert war against Georgia that included missile attacks, arms shipments to anti-government rebels and car bombings since 2004, a newly disclosed U.S. Embassy cable says.

Among the secret war operations were a 2007 helicopter gunship attack on the headquarters of a pro-government group in the Georgian province of Abkhazia, and the murder of Georgian police officers in the town of Gori. Known inside the Russian security services as "active measures," the tactics employed against Georgia included political disinformation campaigns, industrial sabotage and assassinations.

"The variety and extent of the active measures suggests the deeper goal is turning Georgia from its Euroatlantic orientation back into the Russian fold," said the cable, signed by the U.S. ambassador to Georgia, John Tefft.

The July 20, 2007, cable, labeled "confidential," was written nearly one year before Russian military forces invaded Georgia, and raised questions about President Obama's reset policy with Russia. The White House has limited its opposition to Russia's bullying of former Soviet republics like Georgia to public statements. In the interim, the administration has touted an arms control treaty and Russian cooperation at the United Nations as evidence of better cooperation between the two cold war rivals.

Privately, however, several secret cables made public by the website WikiLeaks reveal that senior U.S. officials hold Russia's government and its policies in low regard.

The cable dealing with the Russian-Georgian conflict sheds particular light on the origins of the 2008 war. At the time, some international observers accused Georgian President Mikheil Saakashvili of provoking Russia, and sparking the war. Russian troops today remain in the Georgian provinces of Abkhazia and South Ossetia.

But the cable shows that at least the U.S. ambassador in Tblisi believed Russia was conducting a war of its own against Georgia.

In an interview, Giga Bokeria, Georgia's national security adviser, declined to comment on the cable.

However, he told The Washington Times that Russia's covert war against his country has been under way since Georgia's independence in 1991, and that the campaign intensified in 2004 when the pro-West Mr. Saakashvili became president.

A spokesman for the Russian Embassy in Washington, Yevgeniy Khorishko, declined to discuss the cable. But he said there was no proof that Russia had engaged in any covert actions inside Georgia and that the allegations were false.

The cable begins by describing the May 11, 2007, attack on the provincial government in exile for the province of Abkhazia. Abkhazia is home to a Russian population that has in the past said it would like to be part of Russia and not Georgia. Many ethnic Georgians were forced to flee Abkhazia in the 2008 war.

"UN investigators have told us privately that they agree with the Georgians that only Russia could have launched the attack, noting that while the final written report does not directly assign blame, 'any reasonable person' would conclude from it that Russia was responsible," the cable said.

At the time, the Russian government officials claimed their radar were not working during the time of the attack and could therefore not provide the United Nations any information.

"It was an attack from helicopters and from the ground on civilian infrastructure," Mr. Bokeria said. "The evidence was overwhelming that these helicopters were Russian."

Mr. Khorishko, however, said, "As I remember the situation in 2007, the Georgian side could never produce evidence that this was a Russian attack, these are pure allegations and speculations."

The cable also describes a car bomb attack in Gori in 2005. The attack prompted Georgia's ministry of internal affairs to arrest in 2006 a ring of spies from Russia's military intelligence known as the GRU.

The cable disclosed the U.S. suspicion that Russian intelligence was behind two simultaneous explosions on the Georgian-Russian pipeline on Jan. 22, 2006. Later in the same day another explosion took out a high voltage line based in Russia that supplied Georgia with electricity.

"There was no response from the Russian government for four days," Mr. Bokeria said. "For one week in 2005 Georgia was left with no gas and electricity from Russia, causing shortages. We believe this was an act of Russian sabotage."

Mr. Khorishko, the Russian embassy spokesman, said allegations that Russia was behind the sabotage are false.

The cable also said Russia has shipped Grad artillery rockets to the provincial government in South Ossetia, which it described as closer to Moscow than the provincial government in Abkhazia.

Mr. Tefft wrote in an introduction to the cable that Russian policy in Georgia is as follows: "The cumulative weight of the evidence of the last few years suggests that the Russians are aggressively playing a high-stakes, covert game, and they consider few if any holds barred."

Mr. Khorishko said, however, that his country had only benign intentions and did not seek to destabilize Georgia.

http://www.washingtontimes.com/news/2010/dec/2/russia-waged-covert-war-on-georgia-starting-in-04/